Sauvegarde

Een sauvegarde is een gebeeldhouwd (ook geschilderd of uit hout gesneden) wapen boven de ingang van een klooster, een kerkhof, een gesticht of hospitaal en strekt tot vrijgeleide en vrijwaring tegen inkwartiering, bezetting, requisitie en dergelijke. In Den Bosch is thans nog zulk een sauvegarde aanwezig.

Omstreeks 1593 betrokken de Augustijnen van het klooster Mariënhage uit Eindhoven in Den Bosch een huis dat een halve eeuw tevoren gebouwd was. De reden was dat hun eigen klooster verwoest was. Het kreeg de functie van Refugiehuis. In de gevaarlijke tijden konden de kloosterlingen van Mariënhage die dorpen in de omgeving van Den Bosch bedienden, in dit Refugiehuis een veilig heenkomen vinden. In het 16e eeuwse pand liet men boven de natuurstenen toegangspoort, onder de toren in zandsteen gebeeldhouwd het wapenschild aanbrengen van keizer Karel V (die ook hertog van Brabant was), met diens lijfspreuk: Plus Oultre. Het moest voor iedereen een duidelijk teken zijn, dat zij die zich in dit Refugiehuis bevonden de bescherming van de keizer zelf genoten. Het wapenschild van Karel V met de dubbelkoppige adelaar en de keten van de Orde van het Gulden Vlies is nog duidelijk herkenbaar.

Opmerkelijk is wel dat men in 1593 deze sauvarde liet aanbrengen, aangezien Karel V reeds in 1555 zijn regering had neergelegd! Vermoedelijk is deze sauvegarde dan ook afkomstig uit het Eindhovense klooster.

Na 1629 kwam het Refugiehuis in andere handen. Eerst in de 18e eeuw werd een katholiek priester eigenaar: Lambertus Hoeks. Hij bepaalde in zijn testament dat dit huis pastorie moest blijven. Het werd toen de pastorie van de Sint-Pieter; eerst van de gelijknamige schuilkerk, later van de Waterstaatskerk.

De Sint-Pieterskerk werd gesloten en in 1982 gesloopt. Reeds eerder had de pastorie - ondanks het testament - een andere functie gekregen. De Welzijnsraad en later de Parkeerpolitie betrokken er hun kantoren. Thans is een bank eigenaar. Er bestaan plannen tot restauratie, maar ...

Het 16e eeuwse gebouw is in de 19e eeuw voorzien van een nieuw voorpand. Daardoor is de sauvegarde niet meer aan de buitenzijde te zien, maar bevindt zich in het gebouw.

Het beschermingsteken heeft tot dusver de sloper van het monument (officieel sedert 1965) buiten de deur kunnen houden; een restaurateur zal er ongetwijfeld gastvrij ontvangen worden. Het sauvegarde heeft evenmin kunnen verhinderen dat - ondanks het bestemmingsplan - de fraaie pastorietuin deze maand plotseling van haar fruitbomen en ander groen ontdaan werd tot parkeerplaats te worden ingericht.